Działania mające na celu zlikwidowanie osób godzących w działanie oddziałów niepodległościowych lub przestępców kryminalnych można podzielić na: a) likwidacje planowane, b) likwidacje nieplanowane w bojach spotkaniowych lub zasadzkach. Poniższe zestawienie obejmuje jedynie działanie organów sądowych lub quasi sądowych w zakresie działań planowanych, bowiem w tym drugim przypadku nie można mówić o działalności likwidacyjnej tych organów lecz wynikała ona z okoliczności zdarzenia.
Amia Krajowa
– wyroki Wojskowych Sądów Specjalnych działających do czasu wejścia wojsk sowieckich na tereny polskie. Były one wykonywane również później przez późniejsze struktury podziemne np. Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (WiN) czy Armię Krajową Obywatelską (AKO),
– czerwiec-lipiec 1944 r. – rozkaz Komendy Głównej Sił Zbrojnych w Kraju dopuszczający możliwość przeprowadzenia likwidacji osób bez uprzedniego uzyskania wyroku WSS,
– Sąd Polowy Zgrupowania „Południe” Okręgu Nowogródzkiego AK – przewodniczący „Cezary” (NN),
– wyroki wykonywał oddział likwidacyjny Okręgu Nowogródzkiego AK składający się
z dwóch patroli – dowódca ppor. Jerzy Bakłażec „Pazurkiewicz”
– instrukcja szefa sztabu Okręgu AK Wilno Stanisława Heilmana „Wileńczyka” zezwalająca kierownikom komórek AK w stopniu oficerskim na wydawanie nakazów likwidacji wrogów („przestępców wojennych”) bez wyroku sądowego. Instrukcja dawała dowódcy garnizonu i inspektorowi prawo samodzielnego rozpoznawania materiałów dowodowych wobec osób, które zagrażały organizacji i wydawania w tym zakresie wyroków. Jednak później musieli przekazać materiały i wyrok sądowi, który sprawdzał prawidłowość wydanej decyzji,
– rozkaz miesięczny nr 5 inspektora Stanisława Pawłowskiego „Powały” dla 25. pp AK, 11 X 1944 r.,
Armia Krajowa – Ruch Oporu Armii Krajowej
– likwidacje na podstawie wyroku sądu lub rozkazu właściwego dowódcy terenowego w tym czasie nie istniały już bowiem WSS-y,
– rozkaz komendanta II Obwodu Tomaszów Lubelski w Inspektoracie Zamość Stanisława Książka „Roty” nr 1/45 z 23 I 1945 r.
„[…] wyrokami śmierci nie szafować. Decyzję wyroku może wydać w wypadku zagrożenia komendant rejonu. Zasadniczo taką decyzję wydaje komendant obwodu, a nawet sąd wojenny […]. [Powołać] 8 ludzi, a z tych grupkę egzekucyjną. Wybierać element najbardziej ideowy, o głębokich wartościach moralnych. Przy wykonaniu egzekucji powinien być oficer lub starszy podoficer. Każda taka czynność musi być bardzo dokładnie przemyślana i wykonana. Za to czynię odpowiedzialnymi komendantów rejonów. Istnienie grupy egzekucyjnej i wykonywanie wyroków pojmować jako ściśle tajne. […] W wypadkach mniejszych przewinień stosować karę chłosty z oznajmieniem winnemu wyroku na piśmie […]”
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”
– statut Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” nie przewidywał działań zbrojnych, sądowych ani likwidacyjnych, pomimo tego w jednostkach terenowych nie zmieniono struktur od czasu AK i takie działania prowadzono – brak struktur sądowych,
– decyzję o likwidacji podejmował właściwy dowódca. Ad hoc powoływano WSS do rozpoznania sprawy,
– w Obwodzie Zamość WiN likwidacje przeprowadzały: a) żandarmeria (kryptonim „Warta”, „Ratusz”, OK-4) dowódca Stanisław Bizior „Śmigło”, „Eam”, składająca się z 4 drużyn, b) oddziały partyzanckie ze Zgrupowania mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”,
– po likwidacji przesyłano protokoły z jej wykonania dowódcy zlecającemu jej wykonanie,
Konspiracyjne Wojsko Polskie
– decyzję o likwidacji podejmował i zlecał kpt. Stanisław Sojczyński „Warszyc”, a od 16 I 1946 r. Sąd Specjalny Kierownictwa Walki z Bezprawiem – przewodniczący „Warszyc”,
– doraźnie powołana Komisja Sądząca Związku Patriotów Polskich,
– rodzaje kar: likwidacja, nakaz opuszczenia Polski, chłosta,
– rozkazy likwidacji traktowane jako wyroki sądowe,
– od 16 VIII 1945 r. oddziały likwidacyjne Samoobrony i Ochrony Społeczeństwa (od 6 IV 1946 r. Służba Ochrony Społeczeństwa): Henryka Glapińskiego „Klingi” i Alfonsa Olejnika „Babinicza”,
– oddział likwidacyjny w składzie – dowódca + 10 osób,
Narodowe Zjednoczenie Wojskowe
– Sąd Organizacyjny na szczeblu KG NZW i sądy w okręgach i powiatach,
– przy oddziałach sądy doraźne: w składzie oficer, podoficer, szeregowy,
– likwidacje wykonywały oddziały Pogotowia Akcji Specjalnej lub oddziały egzekutywy,
– od 1947 r. decyzje o likwidacji podejmował Komendant Okręgu lub Komendant Powiatu NZW.
Narodowe Siły Zbrojne VII Okręg Śląski
– planowano powołanie Sądu Polowego przy II Wydziale Okręgu, jednak do tego nie doszło
– Zgrupowanie kpt. Henryka Flamego „Bartka”: Sąd Organizacyjny NSZ dla członków oddziałów, a od lipca 1946 r. likwidacja na rozkaz „grupowego”.
– likwidacja PPR, UB, MO – rozkaz „Bartka” – po uprzednim doprowadzeniu do niego i przesłuchaniu osoby podejrzewanej,
– „Bartek” rozkazywał: „jeżeli członek partii szkodzi ludziom lub ma na sumieniu członka NSZ-u czy innej organizacji podziemnej trzeba na nim wykonać wyrok śmierci. Jeśli jest członkiem partii nikomu nie szkodzącym nikomu, nie mamy prawa go likwidować. Należy go tylko nastraszyć, dać mu pisemny wyrok śmierci”. Stosowano również karę chłosty.
Zgrupowanie „Błyskawica” mjr. Józefa Kurasia „Ognia”
– organ sądowo-likwidacyjny – Komisja Szybko-Wykonawcza, działająca na podstawie wywiadów dowódców terenowych,
– likwidacje wykonywały podległe oddziały lub grupa ochrony sztabu
Armia Krajowa Obywatelska – płk. Władysława Liniarskiego „Mścisława”
– organ sądowy – Wojskowy Sąd Specjalny AKO
– likwidacje wykonywały podległe oddziały terenowe.