Bartłomiej Szyprowski
Próba infiltracji Komendy Głównej ZWZ i gen. Stefana Roweckiego ps. „Kalina” podjęta przez NKWD z wykorzystaniem struktur ZWZ we Lwowie w latach 1940–1941
Polska konspiracja wojskowa we Lwowie została zapoczątkowana 27 września 1939 r. Tego dnia gen. Marian Żegota-Januszajtis ps. „Karpiński” powołał Polską Organizację Walki o Wolność (POWW). Ta organizacja istniała do grudnia 1939 r. Jego zastępcą był gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz ps. „Kopa”, dowódca rejonu Lwów-prowincja. W POWW działał również płk Władysław Żebrowski ps. „Żuk”, „Dębiński” – dowódca rejonu Lwów-miasto. Po aresztowaniu „Karpińskiego” (27 października 1939 r.) jego następcą został „Kopa”. Gen. Boruta-Spiechowicz opuścił Lwów 11 listopada 1939 r. z zamiarem dotarcia do Francji, a swoim zastępcą mianował ppłk. Jerzego Dobrowol-skiego. Jednak w tym samym czasie baza nr 1 ZWZ „Romek” w Budapeszcie dowódcą organizacji mianowała „Żuka”. Ten nie podporządkował się ppłk. Dobrowolskiemu i sztab POWW rozpadł się na dwie odrębne organizacje konspiracyjne.
Ponieważ gen. Kazimierz Sosnkowski ps. „Godziemba” nie miał aktualnych informacji o sytuacji we Lwowie, 29 listopada 1939 r. mianował „Karpińskiego” komendantem Obszaru nr 3 ZWZ (lwowskiego), a „Kopę” – komendantem Obszaru nr 2 ZWZ (białostockiego). W grudniu 1939 r. ppłk W. Żebrowski sporządził raport dla gen. K. Sosnkowskiego, który przesłano do bazy ZWZ „Bolek” w Bukareszcie 23 stycznia 1940 r. „Żuk” zawiadamiał w nim o aresztowaniu „Karpińskiego” i „Kopy” oraz o tym, że objął dowództwo organizacji we Lwowie jako oficer najstarszy rangą. Miało to nastąpić w porozumieniu z ppłk. Jerzym Dobrowolskim, który zająłby się działaniami polityczno-społecznymi, a w gestii „Żuka” leżałyby działania wojskowe. Z końcem listopada 1939 r. ppłk J. Dobrowolski opuścił Lwów, a jego miejsce zajął mjr Zygmunt Dobrowolski ps. „Feliks”, „Zygmunt”.
W grudniu 1939 r. do Lwowa przyjechał Tadeusz Strowski ps. „Turzyma”. Podał się za kuriera i przedstawił szyfrowane instrukcje Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego i gen. K. Sosnkowskiego odnośnie do utworzenia ZWZ we Lwowie oraz szyfry łączności. Przeprowadzał rozmowy zarówno z mjr. Z. Dobrowolskim, jak i płk. W. Żebrowskim. „Żuk” po tych rozmowach przyjął od „Turzymy” instrukcje i nominację na komendanta ZWZ we Lwowie oraz złożył na jego ręce przysięgę organizacyjną. W rezultacie objął dowództwo Obszaru nr 3 i okręgu lwowskiego.
Jednocześnie w styczniu 1940 r. do Lwowa przybył mjr Aleksander Klotz ps. „Niewiarowski”, wysłany przez Komendę Służby Zwycięstwu Polski, powołanej przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Jego celem było scalenie organizacji wojskowych na terenie Lwowa. ,,Niewiarowski” skontaktował się z ppłk. Janem Sokołowskim ps. „Trzaska”, który – jak wskazywano – objął kierownictwo POWW po gen. Januszajtisie, aresztowanym przez Rosjan. To właśnie Klotz doprowadził do powstania organizacji wojskowej z ppłk. „Trzaską”, w której sam został szefem sztabu. Do tej organizacji przyłączył się mjr Z. Dobrowolski. Grupa „Trzaski” nie podjęła rozmów z „Turzymą”.
Na mocy instrukcji z 4 grudnia 1939 r. zmieniono dowódcę Obszaru nr 3: został nim gen. M. Tokarzewski-Karaszewicz ps. „Stolarski”. Wyruszył on 22 lutego 1940 r. do Lwowa, ale został aresztowany przez Rosjan podczas przekraczania granicy w nocy z 6 na 7 marca 1940 r. Odtąd we Lwowie działały dwie odrębne i rywalizujące organizacje ZWZ: ZWZ-1 dowodzona przez płk. Żebrowskiego ps. „Żuk” i ZWZ-2 ppłk. Jana Sokołowskiego ps. „Trzaska”. Później – po wycofaniu się z niej „Trzaski” – dowództwo ZWZ-2 przejął mjr Zygmunt Dobrowolski. Trzeba tu nadmienić, że w ZWZ-1 dowódcą Okręgu Lwów-Zachód był mjr Emil Macieliński ps. „Kornel”, „Rej”, „Sas”, „Pomian”. (…)
Zobacz pełną treść publikacji (wraz z przypisami):
Bartłomiej Szyprowski – Próba infltracji Komendy Głównej ZWZ i gen. Stefana Roweckiego ps. „Kalina”
podjęta przez NKWD z wykorzystaniem struktur ZWZ we Lwowie w latach 1940-1941
[w:] Generał Stefan Rowecki „Grot” tropiony dowódca podziemnej armii, A. Przyborowska
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Warszawa 2019, ss. 74-91