Bartłomiej Szyprowski
Rola prokuratora w sądownictwie Polskiego Państwa Podziemnego oraz udział prokuratorów w strukturach podziemnych
Streszczenie
Prezentowany artykuł przedstawia udział prokuratorów w Polskim Państwie Podziemnym, w tym ich rolę i działania podejmowane w ramach struktur sądowych. Autor wskazuje i omawia rodzaje sądów, regulacje prawne, na podstawie których działały oraz wymienia nazwiska prokuratorów działających w podziemnych sądach.
Słowa kluczowe
Armia Krajowa, Delegatura Rządu na Kraj, sądownictwo podziemne, Wojskowy Sąd Specjalny, Cywilny Sąd Specjalny
Aneksja ziem polskich przez Niemcy hitlerowskie i ZSRR nie spowodowałautraty suwerenności państwa polskiego. Przeniesienie ośrodków decyzyjnych na Zachód spowodowało odtworzenie rządu Rzeczpospolitej Polskiej we Freancji, który utrzymał ciągłość władzy uznanej przez prawo międzynarodowe. W okupowanej Polsce z inicjatywy róznych grup i środowisk nastawionych patriotycznie powstawały samorzutnie organizacje niepodległościowe o charakterze wojskowym lub politycznym, których celem było odtworzenie władz państwowych. Przy współpracy z Rządem na Obczyźnie tajna działalność w kraju przyjęła formę państwa podziemnego, bowiem struktury wojskowe (Związek Walki Zbrojnej / Armia Krajowa) i głownych stronnictw politycznych stanowiły odpowiednik władz rządowych, parlamentu, wojska oraz władzy sądowniczej – cywilnej i wojskowej. Rząd na terenie kraju reprezentowała Delegatura rządu na Kraj, a od 1944 r. Krajowa Rada Ministrów. Główny Delegat Rządu miał się zająć m.in. współpracą z organizacjami politycznymi i ZWZ oraz wykonywaniem zleceń rządu. Odfpowiednie departamenty biura DR wspierały określone kierunki życia społecznego i politycznego pod okupacją, m.in. wydawano zasady godnego zachowania obywateli wobec okupantów, w tym opracowano i wprowadzano w czyn zagadnienie oporu społecznego. Powołane pod koniec 1942 r. Cywilne Sądy Specjalne karały za współpracę z okupantem czy też za działania podejmowane przeciwko społeczeństwu polskiemu.
Armia podziemne – Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) – uznana była za częśc składową Sił ZbrojnychRzeczypospolitej podległych Naczelnemu Wodzowi Wojsk Polskich i jej członkowie podlegali sądownictwu wojskowemu.
W strukturach konspiracyjnych zarówno wojskowych jak i politycznych nie zabrakło przedstawicieli przedwojennej prokuratury, którzy pełnili różne funkcje organizacyjne. Przykładowo podprokurator SO w Pińsku Bernard Krawiec vel Bernard Zakrzewski zasilił struktury konspiracyjnego kontrwywiadu zostając w końcu szefem Wydziału Bezpieczeństwa i KOntrwywiadu Oddziału II KG AK. Prokurator SN Mieczysław Siewierski od końca 1941 r. kierował Wydziałem Ustawodawczym Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu a jego dom był również wykorzystywany jako punkt kontaktowy dla przybywających z Anglii cichociemnych. Wiceprokurator SA w Warszawie Tadeusz Samendeni był kierownikiem Wydziału Penitencjarnego Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu. Wiceprokurator SO w Białymstoku Zygmunt Ojrzyński od 1940 r. był szefem wywiadu Okręu Warszawa Związku Jaszczurczego, a następnie oficerem informacyjnym wywiadu Okręgu I Warszawa-miasto Narodowych Sił Zbrojnych. (…)
Zobacz pełną treść publikacji (wraz z przypisami):
Bartłomiej Szyprowski – Rola prokuratora w sądownictwie Polskiego Państwa Podziemnego
oraz udział prokuratorów w strukturach podziemnych
w: „Prokuratura w służbie państwu i społeczeństwu” red. A. Zbieranek
„Prokuratura i Prawo” 2022, wydanie specjalne, ss. 221-242