Bartłomiej Szyprowski
Archiwum Wojskowego Sądu Specjalnego przy Komendzie Głównej Armii Krajowej jako „środek walki”. Sprawa karna płk. Konrada Zielińskiego
Prowadzona ze wschodu ofensywa Armii Czerwonej doprowadziła w szybkim tempie do wycofania wojsk niemieckich z terenu Polski. Postawiła również przed Armią Krajową obowiązek realizacji planu „Burza” zakładającego prowadzenie walki z wrogiem oraz występowanie wobec wkraczających wojsk sowieckich w roli gospodarza terenu. Działania sowieckich i polskich komunistycznych organów represji, zmierzających do unicestwienia organów Polskiego Państwa Podziemnego, wymusiły rozwiązanie zdekonspirowanej AK. Powstające odgórnie oraz samorzutnie struktury oporu wobec nowego okupanta były z cała bezwzględnością rozpracowywane i likwidowane. Represji poddawano również tych żołnierzy AK, którzy nie podjęli działalności wymierzonej w polityke komunistów.
Jednym z działań Urzędu Bezpieczeństwa zmierzających do eliminacji przeciwników politycznych była akcja ujawnieniowa. Na podstawie zdobytych w ten sposób informacji aparat represji uzyskał szerokie spectrum wiedzy o osobach i kontaktach armii podziemnej. W wielu przypadkach prowadziło to do póxniejszego zatrzymania tych osób i wytaczania im procesów karnych o rzeczywiste lub urojone, wrogie w przekonaniu komunistów, działania przeciw mowej władzy. Na podstawie dekretu PKWN z 23 IX 1944 r. oraz rozkazu organizacyjnego nr 023/org Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego i ministra obrony narodowej Michała Żymierskiego z 20 I 1946 r. powołano Wojskowe Sady Rejonowe. Sądom wojskowym podlegało rozpoznanie spraw osób, którym zarzucono popełnienie zbrodni stanu, m.in. czynu z art. 86 kkWP z 1944 r. Zadania sądownictwa wojskowego miały charakter ideologiczny i propagandowy, sprowadzając się w istocie nie do ochrony praworządności, lecz ustroju Polski „ludowej” i „praworządności ludowej” poprzez eliminację wszelkiego rodzaju „reakcji” i osób uznawanych za wrogów klasowych.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest przybliżenie i analiza materiałów źrółowych sprawy prowadzonej przeciwko płk. Konradowi Zielińsiemu, prawnikowi, przedwojennemu oficerowi korpusu sądownictwa WP, a także, po przeniesieniu go w 1932 r. do rezerwy, sędziemu w strukturach sądownictwa powszechnego. W czasie okupacji pod pseudonimem „Karola” sprawował on funkcję szefa Słuzby Sprawiedliwości w Komendzie Głownej ZWZ-AK.
Konrada Zielińskiego zatrzymali 12 XII 1946 r. funkcjonariusze WUBP w Szczecinie. W toku rewizji osobistej nie ujawniono żadnych przedmiotów zabronionych. Tego samego dnia, działając na podstawie art. 85 kwpk i zarządzenia o rewizji wydanego przez szefa PUBP w Koszalinie, dokonano rewizji w mieszkaniu zajmowanym przez zatrzymanego przy ul. Roosevelta 6 w Koszalinie. Zieliński został nastepnie przewieziony do Warszawy, z czego należy wnosić, że zatrzymany został na polecenie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Stosownie do przepisu art. 91 kwpk osobie, u której rewizja miała się odbyć, należało doręczyć odpis postanowienia o rewizji wydanego przez sąd lub prokuratora. W wypadkach niecierpiących zwłoki przeprowadzający rewizję winien doręczyć odpis postanowienia organu prowadzącego dochodzenie lub śledztwo. Z powyższego wynika, że naruszono powyższe reguły kwpk, bowiem ani WUBP w Szczecinie, ani PUBP w Koszalinie nie prowadziły śledztwa przeciwko Zielińskiemu, a doręczony dokument miał postać zarządzenia, a nie postanowienia.
20 XII 1946 r. oficer śledczy MBP por. Aleksander Majkowski przesłuchał Konrada Zielińskiego w charakterze podejrzanego. Rubryka w protokole przeznaczona na wskazanie zarzucanego czynu nie została wypelmniona przez przesłuchującego. Z danych osobowych zawartych w treści protokołu wynikało, że Konrad Józef Zieliński urodził się 14 XII 1884 r. w Nowej Woli, pow. Mińsk Mazowiecki, jako syn Gustawa i Józefy z d. Bębnowska. Przed zatrzymaniem wykonywał zawód adwokata. W protokole wskazano również informacje odnoszące się do służby wojskowej, stanu majątkowego, posiadanych odznaczeń i uprzedniej karalności przesłuchiwanego. Przesłuchanie powyższe dotyczyło działalności konspiracyjnej Zielińskiego w czasie okupacji. (…)
Zobacz pełną treść publikacji (wraz z przypisami):
Bartłomiej Szyprowski – Archiwum Wojskowego Sądu Specjalnego przy Komendzie Głównej Armii Krajowej
jako „środek walki”. Sprawa karna płk. Konrada Zielińskiego
„Zeszyty Historyczne WiN” 2015, nr 42, ss. 175-191