Bartłomiej Szyprowski
Ze wszech miar żołnierz. Przypadek przejścia do NSZ cc Leonarda Zub-Zdanowicza „Dora”, „Zęba”
Sylwetka Leonarda Zub-Zdanowicza, cichociemnego, żołnierza Armii Krajowej, a następnie dowódcy 1. Pułku Legii Nadwiślańskiej Narodowych Sił Zbrojnych i szefa sztabu Brygady Świętokrzyskiej NSZ była wielokrotnie opisywana. Chciałbym się odnieść jedynie do kwestii jego przejścia z AK do NSZ, a więc rzekomej dezercji z szeregów Sił Zbrojnych w Kraju. W tym zakresie konieczne jest przywołanie okoliczności dotyczących przestępstwa dezercji oraz informacji na temat samego L. Zub-Zdanowicza (wykształcenie, służba wojskowa oraz okoliczności walki konspiracyjnej w kraju, co miało wpływ na jego decyzję).
Leonard Szczęsny Zub-Zdanowicz urodził się 6 listopada 1912 w Popowcach pod Staro-Konstantynowem na Wołyniu. Po zdaniu matury wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, którą ukończył 30 czerwca 1931 r. w stopniu plutonowego podchorążego. Uzyskał stopień podporucznika rezerwy kawalerii ze starszeństwem od 1 stycznia 1933 r. Jednocześnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL w Lublinie, które ukończył w 1935 r., uzyskując stopień magistra praw. W 1938 r. rozpoczął kurs dla dowódców szwadronów ciężkich karabinów maszynowych w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, a następnie został przyjęty do czynnej służby wojskowej.
Od 15 września 1938 do 1 lutego 1939 r., z tytułu wykształcenia prawniczwego odbywał kurs aplikacyjny dla oficerów żandarmerii w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudządzu. Otrzymał przydział do 3 Dywizjonu Żandarmerii, wchodzącego w skład 29 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego, dowodzonej przez płk. Ignacego Oziewicza. 02 25 sierpnia 1939 r. zajmował stanowiska szefa bezpieczeństwa 29. DP oraz dowódcy 29 plutonmu żandarmerii polowej z siedzibą w Grodnie. W sztabie dowództwa ww. dywizji służył jego kolega uniwersytecki kpt. Stanisław Żochowski. Oziewicz i Żochowski mieli istotny wpływ na późniejsze wojenne losy Zub-Zdanowicza.
Wybuch II wojny światowej zastał ppor. Zub-Zdanowicza w szeregach 29. DP WP, z którą walczył do 9 września 1939 r. Następnie, w wyniku reorganizacji, 13 września 1939 r. został przydzielony do 13 Brygady płk. Wacława Szalewicza, wchodzącej w skład Zgrupowania gen. Brunona Olbrychta. (…)
Zobacz pełną treść publikacji (wraz z przypisami):
Bartłomiej Szyprowski – Ze wszech miar żołnierz. Przypadek przejścia do NSZ
cc Leonarda Zub-Zdanowicza „Dora”, „Zęba”
„Inne Oblicza Historii, Wiedza i życie” 2014, nr 3, ss. 20-29
Należy również nadmienić, że w zakresie ewentualnego zarzutu dezercji z AK „Zęba” ukazała się publikacja Ewy Rzeczkowskiej, Sprawa Leonarda Zub-Zdanowicza w dokumentacji 14 Sądu Polowego Dowództwa 2 Korpusu Polskiego i 12 Sądu Polowego Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w latach 1945 –1947 w „Przeglądzie Historyczno-Wojskowym” 2019, nr 1.